Քայլարշավ Քասաղ գետի կիրճով․ Սաղմոսավանքից Հովհաննավանք

Ապրելով առօրյա կյանքով, շատ հաճախ բաց ենք թողնում ամենակարևորը՝ բնության հետ հաղորդակցությունը։ Մեզանից շատերը վաղուց մոռացել են, թե այն որքան անսպասելի, գրավիչ, եզակի և գլխապտույտ առաջացնող կարող է լինել։ Միայն մեկ օր, կտրվեք ամենօրյա լարվածություն առաջացնող աշխատանքից և ժամանակ տրամադրեք քայլարշավին, որն  իր հետ կբերի ազատություն և անկախություն, ինչի պահանջը գրեթե միշտ ունենք։

Վաղուց էի որոշել, որ հաջորդ ուղղությունը, որը կընտրեմ, ավտոստոպով եմ անցնելու։ Նախ ճանապարհորդությունն է անկանխատեսելի, երկրորդ՝ ճանապարհին հանդիպած մարդիկ են տարբեր։

2 հոգով կանգնած ենք մայրուղու վրա, օտարերկրյա զբոսաշրջիկներին բնորոշ հանդերձանքով։ Ձեռքով նշան արեցինք, ավտոմեքենան կագնեց։ Երբեք հնարավոր չէ իմնալ, թե ով կհանդիպի քեզ ճանապարհին, իսկ ավտոստոպը հաջողակ խաղաքարտի է  նման․ կամ կշահես, կամ՝  ոչ։ Հավատացնում եմ ձեզ, օրը բարենպաստ էր ավտոստոպի համար, 3 ավտոմեքենա, 3  տարբեր կերպարներ և պատմություններ, որոնց մասին կպատմեմ առանձին։

Սաղմոսավան գյուղը  Երևանից գտնվում է 37 կմ հեռավորության վրա։ Այս անգամ քայլելու էինք գծանշված քայլարշավային ճանապարհով,  ուստի սկսեցի խստորեն հետևել ճանապարհիս հանդիպող նշաններին։ Երթուղիներով հագեցած  այս ճանապարհը  բնավ չի պահանջում առանձնահատուկ ֆիզիկական պատրաստվածություն և ուղեկցորդի առկայություն։

Քայլելու ենք Քասաղ գետի կիրճով, որի մի եզրին  Սաղմոսավանքն է, մյուս եզրին՝ Հովհաննավանքը։

Ինչ է պետք իմանալ: Սաղմոսավանքից Հովհաննավանք երթուղին 8 կմ է, ուշադիր եղեք,  շոգ եղանակին ձորի կիրճում կարելի է օձերի հանդիպել, անհրաժեշտ է հագնել հարմար կոշիկներ, վերցնել երկար փայտ՝ թփերը հրելու համար, ինչպես նաև արևապաշտպան քսուք, ջուր, նախուտեստ՝ ճանապարհին հիանալի ժամանակ անցկացնելու համար:

Ինքս շարժվեցի առաջ՝ հետևելով վերևում նշված կանոնները, ողջ քայլարշավը տևեց 3 ժամ, կիրճում տեսարանը աննկարագրելի գեղեցիկ էր, բնության շերտեր, որոնք ամեն քայլի հետ նորովի էին ներկայանում։ Իրականում այս քայլարշավային երթուղու միջոցով կարելի է ծանոթանալ Հայաստանի նշանավոր ուսումնագիտական կենտրոնների հետ, որոնք կարևոր դեր են խաղացել հայոց պատմության մեջ։

Ավանդության համաձայն Գրիգոր Լուսավորիչը 4-րդ դարում  Արագածի գագաթից նկատելով Սաղմոսավանքի վայրը՝ գալիս է այստեղ և եկեղեցի կառուցում: Այնուհետև, նույն տեղում հոգևորականներ հավաքելով, նրանց սաղմոսներ է սովորեցրել: Սաղմոսավանք բառի հիմքում սաղմոսն է՝ հոգևոր երգը: Աշխարհում միակ վանքն է, որ այստեղ հնչած սաղմոսների անունով Սաղմոսավանք է կոչվել: Եվ իսկապես, վանական  համալիրը հրաշալի ձայնային հնչեղություն ունի։

Իսկ կիրճի մյուս կողմում գտնվող Հովհաննավանքն էլ Այրարատյան աշխարհի հնագույն մշակութային կենտրոններից էր։ 16 դարի վերջերից Հովհաննավանքի դպրոցում ուսումնասիրել են նաև տոմարական արվեստ, փիլիսոփայություն և երաժշտություն։ Գրչության կենտրոնից մեզ հասած շուրջ 20 ձեռագիր պահվում է Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանում։

Բնություն բառը, որքա՞ն հաճախ ենք լսում և արտասանում, շատ հաճախ չենք էլ մտածում, թե ինչ է այն նշանակում: Կիրճում քայլելու ընթացքում կարելի է ըմբռնել, թե որքան ազդեցիկ և հզոր է այն, միայն պետք է աչքերը հառել դեպի վեր խոյացող ժայռերին։

Քայլարշավի երթուղին անցնում է Սաղմոսավանքի և Հովհաննավանքի  միջև առեղծվածային,  լքված քարանձավային համալիրի կողքով։ Ասում են 1255 թվականին Քուրդ Վաչուտյան իշխանը կառուցել է գրատուն-եկեղեցի: Այն իր հորինվածքով պատկանում է յուրօրինակ հայկական կառույցների թվին: Գրատունը Քուրդ իշխանը կառուցել է կնոջ՝ Խորիշահի մասնակցությամբ՝ իրենց վաղամեռիկ դստեր՝ Մամախաթունի հիշատակին:

Նրա արևելյան մասում գտնվում է խորանը, իսկ հարավ-արևելյան անկյունում` երկհարկանի ավանդատունը, ինչը բացառիկ երևույթ է նման նշանակության կառույցներում: Գրատնից երկու մուտք է բացվում դեպի գավիթ և 1235 թվականին կառուցված Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի: Ընդ որում, այդ եկեղեցի կարելի է մտնել միայն գրատնից: 13-րդ դարում այս գրատանը 120 ձեռագիր մատյան է պահվել:

Շարունակում եմ ճանապարհիս որսալ գծանշանները, հանդիպած վահանակը հուշում է, որ քայլարշավի ավարտին բան չմնաց։

Երթուղի՝ Սաղմոսավանք-Քասաղ գետի կիրճ- Հովհաննավանք

Երկարություն՝ 8 կմ․

Տևողություն՝ 3 ժամ

Դժվարություն՝ ⅕