ԵրևանՌումբ՝ հայկական ճարտարապետական աշխարհում

Ռումբ՝ հայկական ճարտարապետական աշխարհում

Եթե այսօր հանրությանը խնդրենք թվել Երևանի ամենատպավորիչ և ինքնատիպ շենքերը, առաջին հերթին կհիշեն հենց այս ճարտարապետի համահեղինակած աշխատանքները: Պետք է նկատել, որ բոլոր այդ կառույցներին միավորում է մեկ բան` դրանց ճարտարապետությունը եզակի է և ոչ մեկը նման չէ աշխարհում գոյություն ունեցող որևէ կառույցի:

-Նոր սերունդը պետք է կարողանա արժևորելով նախորդների ստեղծածը՝ նորը կառուցի,-կիսվում է վաստակավոր ճարտարապետ Հրաչյա Պողոսյանը, ում հարցազրույցը ներկայացնում եմ մոնոլոգի տեսքով:

Հրաչյա Պողոսյան

Պատահականություն

Մի փոքր պատահականություն էր ճարտարապետ դառնալս: Ծնողներս դերասաններ էին, աշխատում էին Համո Խարազյանի շրջիկ թատրոնում և ինձ պատրաստում էին ռեժիսուրայի համար: Հրաչյա Ղափլանյանն իր առանձնասենյակում ինձ դասեր էր տալիս, սակայն այնպես ստացվեց, որ ծնողներս ընդունելության օրերին հյուրախաղերի էին: Որոշեցի ու գործերս տվեցի ճարտարապետական ֆակուլտետ և ընդունվեցի:

Սովետական Միություն էր. ավարտելուց հետո ինձ և կնոջս աշխատանքի նշանակեցին Ուֆա: Այնտեղ մի նոր քաղաք կար՝ Օկտյաբրսկ, մենք էլ՝ համաձայնվեցինք: Մինչ օրս զարմանում եմ, թե ինչպես ինձ հաջողվեց կնոջս և ծնողներիս համոզել և այդ հիմար քայլին դիմել: Գնացինք, շատ վատ էր, ինձ և կնոջս առաջարկում էին տարբեր քաղաքներում տեղավորել: Մեկ ամսից վերադարձանք Երևան: Մեկ տարի անգործ մնալուց հետո ընդունվեցի «Հայպետնախագիծ» ինստիտուտի քաղաքաշինության բաժին և մինչև 1994 թվականը աշխատեցի այդ ինստիտուտում, իսկ կինս՝ «Երևաննախագծում»:

 

Տեղադրեք

Ձեր գովազդն այստեղ

Տրադիցիոն և նոր ճարտարապետության պայքար

Ճիշտ է ասել ոչ թե պայքար, այլ զարգացում:

60-ականներին ճարտարապետության մեջ գերիշխում էր տրադիցիոն, Թամանյանական ուղղվածությունը: Երիտասարդ էինք, օգտվում  էինք ֆրանսիական «aujourd’hui» ամսագրից, որի պատճենն էր մեզ հասնում: Հասկանալի է՝ ինտերնետ և տեղեկատվություն չկար, սակայն գիտեինք ինչ էր կատարվում աշխարհում, փորձում էինք համահունչ լինել, ստեղծել նոր ճարտարապետություն՝ պահպանելով հայկական ոգին:

«Ոսկե դար»

Ալեքսանդր Թամանյանից սկսած մինչև սովետական երկրի փլուզումը համարում եմ Հայաստանի ճարտարապետության Ոսկե Դար: Այդ 70 տարիներին ծաղկում ապրեց արվեստը, գիտությունը, գրականությունը, թատրոնը, կինոն: Հայաստանը դարձավ հզոր արդյունաբերական երկիր:

Շատ հաճախ ենք ասում՝սիրում ենք Երևանը: Դա այն Երևանն է, որը կառուցվել է խորհրդային տարիներին, ավելին՝ այն իմ աչքի  առաջ է կառուցվել: Հին Երևանը, իհարկե, հատուկ կոլորիտ ունեցող քաղաք էր, սակայն շատ անհրապույր էր ու գավառական:

Հանճարեղ Թամանյանը եվրոպական ճարտարապետության ու ավանդական հայկականի կրողն էր, ուստի նրան հաջողվեց ստեղծել նոր հայկական ճարտարապետություն: Նա միայնակ չէր: Նրա կողքին աշխատում էին տաղանդավոր ճարտարապետներ Նիկողայոս Բունիաթյանը, Բաևը, Սամվել Սաֆարյանը, Մարկ Գրիգորյանը: Իսկ հետագայում՝ տաղանդավոր ճարտարապետների մի ամբողջ համաստեղություն:

 

Արթուր Թարխանյանի, Սպարտակ Խաչիկյանի և Հրաչյա Պողոսյան

Այցեքարտ

Երբ ճարտարապետը սկսում է ինչ-որ թեմայի շուրջ աշխատել, ստեղծագործել, միշտ մտածում է, որ ստեղծում է իր տեսակի մեջ եզակի գործ:  Մեկին հաջողվում է, մյուսին՝ ոչ: Սա հենց այն գաղտնիքն է, որ կոչվում է տաղանդ: Ճարտարապետ կա, ով կարողանում է միջավայր և մթնոլորտ ստեղծել, որի մեջ մարդը մտնում և շունչը կտրվում է, մյուսին՝ չի հաջողվում: Յուրաքանչյուր ճարտարապետ մտածում է անել լավագույնը, հետաքրքիրը, որ զարմանան ու ասեն`«Տեսե՛ք, ի՜նչ արեցի»:

Եռյակ

1962 թվականին, ինձ՝ տակավին երիտասարդ ճարտարապետիս, հանձնարարեցին իրականացնել Աբովյան քաղաքի գլխավոր հատակագիծը: Կառավարության որոշում կար՝ Երևանից 15 կմ. հեռավորության վրա ստեղծել նորագույն արդյունաբերական քաղաք: Այնտեղ պետք է կառուցվեին երեք հզոր գործարան, որոնք կդառնային 100 հազար բնակչությամբ նոր քաղաքի հիմքը: Մտածեցի՝ մեծ և դժվար աշխատանք է: Որոշեցի դիմել օգնության: Արթուրին ու Սպարտակին ճանաչում էի, երկուսին էլ համակրում էի, որովհետև տեսնում էի իրենց արած գործերը: Մի օր նրանց հրավիրեցի Սարյանի պուրակ, նստեցինք նստարանին, սկսեցի Աբովյան քաղաքի նախագծի մասին պատմել: Իսկույն ոգևորվեցին և սկսեցինք միասին աշխատել նախագծի վրա: Կառուցվեցին գործարանները, քաղաքն էլ: Այդպես սկսվեց մեր համագործակցությունը: Հետո միասին  նախագծեցինք Սևանի գլխավոր հատակագիծը, հետաքրքիր մտքեր կային, իդեաներ: Ցավոք Սևանում ոչինչ չարվեց, սակայն ձևավորվեց մեր ընկերությունը, որը ձգվեց երկար տարիներ:

Համագործակցության արդյունք՝ ընկերություն

Թարխանյան Արթուրի և Խաչիկյան Սպարտակի հետ համագործակցությունը, կարծես, Աստծո կողմից էր տրված: Շատ  ճարտարապետներ էին աշխատում խմբով, բայց նրանք չունեցան այն արդյունքը՝ ինչ մենք: Ինչո՞ւ, որովհետև մեզանից յուրաքանչյուրն ուներ իր անհատական  վերաբերմունքը, բայց երեքս էլ  նույն երազանքով էինք տառապում, նույն պատկերացումներն ունեինք, նույն գաղափարները: Մեզանից յուրաքանչյուրն իհարկե ուներ իր առանձին աշխատանքը նաև, սակայն կարևորագույն դեպքերում  միանում էինք և արդյունքը մեզ բավարարում էր:

Երիտասարդական պալատ

 ԽՍՀՄ հիմնադրման 50-ամյակի առթիվ խորհրդային իշխանությունները որոշել էին բոլոր հանրապետությունների մայրաքաղաքներում երիտասարդական պալատներ կառուցել։  Կոմերիտմիության ղեկավար Ստեփան Պողոսյանի հետ  սկսեցինք  փնտրել պալատի համար լավագույն տեղը: Նախատեսվում էր Երևանում պալատը կառուցել բարձրադիր՝ բոլոր կողմերից տեսանելի տեղում։ Շենքի կառուցման վայրի համար կար մի քանի տարբերակ՝ Ազգային ժողովի ետնամասում գտնվող տարածքը, Պասկևիչի բլուրը: Մի վայր գնացինք, որն ամբողջությամբ տնակներով էր լցված, սակայն այնտեղից աննկարագրելի գեղեցիկ տեսարան էր բացվում: Հասկացանք՝ սա հենց այն տեղն է, որտեղ պետք է կառուցել երիտասարդների պալատը: Պալատի կառուցման նպատակն էր՝ տարբեր հանրապետություններից ժամանած երիտասարդներ հանդիպեին, շփվեին, սիմպոզիումներ, փառատոններ կազմակերպեին, զբաղվեին սպորտով և այդ ողջ ընթացքում բնակվեին շենքի տարածքում գործող հյուրանոցում։ Նախագիծը հավանություն ստացավ ու սկսվեց շինարարությունը: Շինարարական աշխատանքները բարդ էին, այդ պատճառով պալատը կառուցվում էր մաս առ մաս։ Սկզբում կառուցվեց հյուրանոցը, հետո՝ պսակադրության սրահը, ռեստորանները, լողավազանը, հետո՝ մեծ դահլիճը՝ 1000 հանդիսատեսի համար: Երիտասարդական պալատի նախագծի համար  ստացանք Կոմերիտմիության համամիութենական մրցանակ, որը համարվում էր ԽՍՀՄ թվով երրորդ պատվավոր մրցանակը:

Հոգեհարազատ նախագիծ

Իհարկե՝ Ռոսիա կինոթատրոնն է: Այդ նախագծում մեզ հաջողվեց անել այն առավելագույնը, ինչ մենք էինք ցանկանում, ինչին երեքով ձգտում: Նախկինում կինոթատրոնի տարածքում գործում էր Երևանի ամենահին շուկաներից մեկը՝ կոլխոզ շուկան։ Որոշվեց, որ շուկայի փոխարեն կինոթատրոն է կառուցվելու: Այդ մասին   տեղեկացանք մամուլից և տեսանք Գևորգ Թամանյանի նախագծի լուսանկարը:  Գևորգ Թամանյանի մասին առանձին ու երկար կարելի է խոսել: Ազնվագույն և տաղանդավոր ճարտարապետ էր: Հոր՝ Ալեքսանդր Թամանյանի բոլոր կիսատ մնացած գործերը  շարունակեց և ավարտեց:  Կինոթատրոնն էլ նախագծել էր դասական ոճով, և մեր կարծիքով այն ժամանակակից չէր: Որոշեցինք առաջարկություն անել: Հավաքվում էինք մեր տանը: Սկսեցինք նախագծել կինոթատրոնի մեր տարբերակը, որը ցուցադրեցինք ճարտարապետների միությունում: Քննարկման օրը դահլիճը լեփ-լեցուն էր, հավաքվել էին տարբեր տարիքի  ճարտարապետներ, քննարկումը տևեց 2 օր: Վեճեր, կռիվներ, կողմ և դեմ կարծիքներ… Մենք երիտասարդ էինք, համառ և համոզված մեր գաղափարների ճշմարտացիությանը: Ճարտարապետների միությունում նախագիծը ընդունվեց:

 

Ռումբ՝ հայկական ճարտարապետական աշխարհում

 Երիտասարդների պալատը մոդեռնիստական էր, բայց Ռոսիա կինոթատրոնը ռումբ էր, որ պայթեց հայկական ճարտարապետական աշխարհում: Առաջին անգամ Հայաստանում արվեց մի նախագիծ, որն ուրիշ գաղափարների կրող էր: Դահլիճների պլաստիկ հսկա ծավալները դուրս էին եկել սահմաններից և 20 մետրանոց կոնսոլներով կախվել մայթի վրա՝ պաշտպանելով անցորդներին Երևանյան կիզիչ արևից կամ անձրևից: Դահլիճների ծավալները բարձրացրել էինք, որպեսզի օղակազև զբոսայգու կանաչ զանգվածը չընդհատվի, այլ կարծես մտնի ճեմասրահ: Սկսվեց շինարարությունը: Հեղինակներից մեկը պետք է շինարարության գործընթացով նույնպես զբաղվեր: Կինոթատրոնի շինարարությամբ որոշեցինք, որ ես եմ զբաղվելու: Իմիջայլոց դա դարձավ  պատճառ, որ  չմասնակցեցի «Զվարթնոց» օդանավակայանի նախագծմանը:  Կառուցման շրջանը շատ հետարքիր էր, քանի որ ոչ շինարարները, ոչ  էլ՝ բնակիչները,  ովքեր անընդհատ հավաքվում էին շինհրապարակի շուրջը,  չէին պատկերացնում, թե ինչ է ստացվելու: Երբ ամբողջությամբ հանեցինք փայտի  շինսանդուղքները /խառաչո/, ոգևորվեցին բոլորը: Քաղխորհրդի նախագահ Գրիգոր Հասրաթյանը շաբաթը մեկ խորհրդակցություններ էր անցկացնում, հետևում էր շինարարության ընթացքին:

Կրթական բովանդակություն

Ճարտարապետության մեջ անպայման պետք է լինի կրթական բովանդակություն, ինչը նախկինում կար, բայց հետզհետե վերացավ: Ցավոք՝ մեր հանրության մի ստվար զանգված չի ընկալում ճարտարապետության հոգևոր արժեքը: Ճարտարապետության համար անկախացման տարիներին ի հայտ եկան նոր դժվարություններ: Խորհրդային համակարգում պատվիրատուն պետությունն էր, իսկ անկախությունը անհատին հնարավորություն տվեց հանդես գալ որպես պատվիրատու՝ իր սեփական մոտեցումներով, տեսլականով և ճաշակով: Ճարտարապետությունը արվեստի  բարձրագույն դրսևորումն է, քանի որ նրա մեջ համատեղված են բոլոր արվեստները՝ քանդակագործությունից մինչև գեղանկարչություն:

Ճարտարապետությունը հավաքական արվեստ է: Ճարտարապետը ապրելու և ստեղծագործելու միջավայր է ձևավորում, ուստի մեծ պատասխանատվություն է կրում իր ստեղծած վերջնական արդյունքի համար: Նա պետք է լինի ոչ միայն բազմակողմանի զարգացած արվեստագետ, այլ նաև մեծ իմաստով պետական մտածողության կրող:

 

Instagram
Հետևեք ինձ